Stres traktowany jest jako wyniszczający czynnik, który należy minimalizować i unikać go jak ognia. Ale czy słusznie? Czy każdy stres jest “zły”? Niekoniecznie! Jeżeli trwa on krótko, może wykazywać działanie mobilizujące organizmu, poprawiając koncentrację i decyzyjność w ważnych momentach. Problem pojawia się dopiero wtedy, gdy mamy do czynienia ze stresem przewlekłym. To właśnie wtedy stężenie kortyzolu we krwi się zwiększa, co w dłuższej perspektywie może prowadzić do groźnych konsekwencji dla zdrowia fizycznego i psychicznego.
Permanentny stres a poziom kortyzolu
Długotrwały stres wprowadza organizm w ciągły stan gotowości do walki lub ucieczki, a to prowadzi do problemów ze snem, zaburza odporność organizmu i zwiększa ryzyko powstawania stanów zapalnych w organizmie. Permanentny stres podnosi poziom kortyzolu we krwi, co może być spowodowane nie tylko stresem psychicznym, ale również czynnikami, które z pozoru nie kojarzą nam się z sytuacjami stresowymi, jednak organizm tak je odbiera. Jest to m.in. stan długotrwałego głodu czy intensywny wysiłek fizyczny.
Kortyzol – czym jest i jakie pełni funkcje?
Kortyzol nazywany jest hormonem stresu, ponieważ to właśnie podczas sytuacji stresowych zwiększa się jego poziom. Za produkcję tego hormonu odpowiadają nadnercza, a utrzymanie jego właściwego poziomu reguluje hormon adrenokortykotropowy (ACTH) wytwarzany przez przysadkę mózgową.
Rola kortyzolu:
- regulacja gospodarki węglowodanowej,
- wpływ na gospodarkę jonami sodu i potasu,
- działanie przeciwzapalne,
- nasilenie produkcji glukozy we krwi.
Zaburzenia produkcji kortyzolu
Kortyzol pozytywnie wpływa na funkcjonowanie organizmu, gdy jego stężenie jest na optymalnym poziomie. Ani zbyt niskie, ani zbyt wysokie stężenie tego hormonu nie jest dla nas dobre. Zaburzenia jego produkcji możemy podzielić na nadczynność i niedoczynność nadnerczy.
Podwyższony poziom kortyzolu może być spowodowany nadczynnością nadnerczy bądź przewlekłym stresem. Konsekwencjami długotrwałego utrzymywania się kortyzolu na wysokim poziomie mogą być:
- hiperglikemia, czyli wzrost poziomu glukozy we krwi,
- zwiększony apetyt i pragnienie,
- częstsze oddawanie moczu,
- gromadzenie tkanki tłuszczowej w okolicy twarzy i karku,
- rozwój otyłości brzusznej,
- zmniejszenie masy mięśniowej,
- częstsze infekcje,
- nadciśnienie tętnicze.
Co więcej, zbyt niski poziom kortyzolu również może negatywnie wpływać na stan zdrowia. Obniżone stężenie “hormonu stresu” może być spowodowane niedoczynnością nadnerczy, w czego efekcie pojawić się mogą:
- przewlekłe osłabienie,
- obniżone ciśnienie tętnicze krwi,
- zaburzenie łaknienia,
- obniżony poziom glukozy we krwi,
- zmniejszenie masy ciała,
- zaburzenia pracy układu pokarmowego.
Diagnostyka
W przypadku zauważenia u siebie niepokojących objawów sugerujących powyższe zaburzenia warto zgłosić się do lekarza pierwszego kontaktu, który na podstawie objawów klinicznych może zalecić wykonanie pomiaru stężenia kortyzolu we krwi. Biorąc pod uwagę konsekwencje wynikające z zaburzeń produkcji kortyzolu, odpowiednia profilaktyka może nas uchronić przed wieloma problemami zdrowotnymi.